حقایقی از آتشفشان ها

آتشفشان ها از یک شکاف ایجاد شده در پوسته کره زمین به وجود آمده و گدازه های داغ، خاکستر و گازهای آتشفشانی از یک محفظه ماگما در زیر آن ها خارج می شود. پوسته کره زمین از ۱۷ صفحه بزرگ و سخت تشکیل شده که بر روی یک لایه نرم تر شناور است. بنابراین عمدتا آتشفشان هارا در جایی می توان مشاهده کرد که این صفحات تکتونیکی در حال حرکت، انحراف و یا همگرایی باشند که اکثر آن ها در زیر آب قرار دارند. معمولا آتشفشان ها از جا به جایی صفحات تکتونیکی و دور شدن آن ها از یکدیگر به وجود می آیند اما گاهی اوقات آتشفشان هایی مثل هاوایی وجود داشته که ماگما را از عمق ۳ هزار کیلومتری زمین خارج می کنند. در این مطلب قصد داریم تا حقایقی ار آتشفشان ها را به عنوان یکی از ترسناکترین بلایای طبیعی بیان کنیم پس با ما همراه شوید.

صدها سال پیش، آزتک ها در مکزیک و مردم نیکاراگوئه معتقد بودند که الهه ها در دریاچه های گدازه زندگی می کنند. آن ها دختران جوان زیبا را برای این الهه ها قربانی می کردند.

در طول ۴۰۰ سال گذشته در حدود ۲۵۰ هزار نفر به طور مستقیم در اثر نتایج فوران های آتشفشانی کشته شده اند. اثرات غیرمستقیم آتشفشان ها مانند قحطی، تغییرات آب و هوایی و بیماری ها نیز بیش از ۷۵۰ هزار نفر را به کام مرگ کشانده است.

خطرناکترین آتشفشان امروزی پوپوکاتپتل (Popocatépetl) با نام مختصر ال پوپو (El Popo) در فاصله ۳۳ مایلی از مکزیکوسیتی می با شد. ال پوپو همچنان فعال بوده و سالانه چندین هزار تن گاز و خاکستر را به هوا می فرستد.

ماده ای که از آتشفشان خارج می شود پایروکلاستیک فلو (pyroclastic flow) بوده که از کلمه ای یونانی به معنی آتش شکسته گرفته شده است. این جریان شامل قطعات کوچک سنگی بوده که می تواند تا ۱۰۰ درجه سانتی گراد دما داشته باشد.

در استرالیا هیچ آتشفشان فعالی وجود نداشته زیرا این کشور کاملا در وسط یک صفحه تکتونیک واقع شده است.

در سال ۱۹۶۳ یک آتشفشان از زیر دریا فوران کرده و جدیدترین خشکی را بر روی کره زمین به وجود آورد. این آتشفشان جزیره سرتسی (Surtsey) در جنوب غربی ایسلند را ایجاد کرده که امروزه مساحت آن حدود یک مایل مربع می باشد. این جزیره به نام سرت (Surt) که یک غول آتشین از اسطوره های نورث می باشد نامگذاری شده است.

بدترین فاجعه آتشفشانی در قرن بیستم مربوط به فوران مت پلی (Mt. Pelée) در ۱۹۰۲ می باشد. در این فوران آتشفشانی در جزیره مارتینیک (Martinique) کارائیب ۳۰۱۲۱ نفر کشته شده و تنها ۲ نفر زنده ماندند. یک کفاش که در لبه جزیره زندگی می کرد و یک زندانی که در سیاهچاله ای با دیوارهای ضخیم قرار داشت.

در حدود ۱۵۰۰ آتشفشان فعال بدون در نظر گرفتن آتشفشان های زیر دریا وجود دارد. از این تعداد سالانه تنها ۲۰ تا ۳۰ عدد از آن ها فوران می کنند.

فوران آتشفشانی دریاچه توبا (Toba) که در حدود ۷۵ هزار سال پیش در اندونزی روی داده، زمین را در یک زمستان آتشفشانی فرو برده است. این زمستان که به عنوان عصر یخبندان هزاره شناخته می شود باعث به وجود آمدن اسید سولفوریک در جو زمین گردید. این آخرین فوران عظیم در کره زمین بوده است.

فوران کوه سنت هلن در ۱۸ می ۱۹۸۰ به اندازه ۵۰۰ برابر قوی تر از انفجار یک بمب اتمی بود اما زمین شناسان آن را در رده فوران های متوسط می دانند.

مناطقی که دارای آتشفشان های زیادی هستند زمین هایی با باروری بیشتری دارند. فوران های آتشفشانی موادی مانند پتاسیم و فسفر را وارد خک سطحی کرده و همچنین فرسایش سنگ های آتشفشانی نیز می تواند مواد مغذی بسیاری آزاد نماید.

حلقه آتش اقیانوش آرام مرز صفحه بزرگ اقیانوس آرام می باشد که در حال فرو رفتن در زیر صفحه ای دیگر و یا آمدن بر روی دیگری می باشد. بسیاری از بزرگترین آتشفشان های جهان در این خط قرار گرفته اند.

آتشفشان شناسان اندازه فوران ها را با شاخص انفجاری آن ها سعنی VEI اندازه گیری می کنند. عدد صفر کمترین میزان و ۸ قویترین فوران می باشد. عدد ۸ معمولا برای فوران های بسیار بزرگ استفاده شده و به آن supervolcanoes می گویند.

کف اقیانوس جدید زمینا ایجاد می شود که دو صفحه اقیانوسی حرکت کرده و ماگما حباب ها را برای پرکردن شکاف ها ایجاد نماید. به این ها آتشفشان های شکافی گفته می شود. با همین روند اقیانوس اطلس سالانه ۲ سانتی متر عریض تر می شود. همچنین اقیانوس آرام از سالانه ۲۰ سانتی متر از شرق خود در حال گسترش می باشد. بنابراین در طول ۱۰ میلیون سال اقیانوس آرام ۱۲۴۰ مایل عرضتر از حال حاضر خود خواهد بود.

فوران آتشفشانی کوه وزوو در سال ۷۹ میلادی شهرهای پمپی و هرکولانوم را نابود کرد. گزارشات، حفاری ها و آثار باقی مانده، داستان وحشتناک این فوران را مشخص می کند.

بسیاری از دانشمندان بر این باورند که تمامی آب های کره زمین در اثر فوران های آتشفشانی تبخیر شده و در جو زمین قرار خواهند گرفت.

هنگامی که بالای یک آتشفشان فرو می رود به آن کالدرا (caldera) گفته می شود. بزرگترین این دهانه های آتشفشانی La Garita Caldera در کلرادو بوده که بین ۲۶ تا ۲۸ میلیون سال پیش تشکیل شده و یکی از بزرگترین فوران ها در جهان بوده است.

برخی از جزایر آتشفشانی مانند ایسلند و هاوایی دارای سواحلی با ماسه های سیاه می باشند. شن و ماسه سواحل آن ها از بازالت ساخته شده است. سنگ های آذرین زمانی که گذازه ها سرد می شوند به وجود می آیند.

حدود ۲۰ درصد از آتشفشان ها در زیر آب قرار دارند.

بیش از ۳۰۰ میلیون نفر، یعنی یک نفر به ازای هر ۲۰ نفر در نزدیکی آتشفشان های فعال زندگی می کنند. از جمله مهمترین آن ها کوه وزوو در ایتالیا، کوه رینیر در ایالات متحده و کوه پوپوکاتپل در مکزیک می باشد.

در سال ۱۹۴۳ یک کشاورز مکزیکی به نام دیونیزیو پولیدو (Dionisio Pulido) شاهد تولد یک آتشفشان در زمین های ذرت خود در حدود ۳۲۹ کیلومتری مکزیکوسیتی بود. این در ابتدا به صورت یک فرورفتگی جزیی بود اما کم کم دود و صداهای مختلف از آن ایجاد گردید. در طول نه سال بعد از آن آتشفشان Paricutin با ارتفاع ۲۲۷۲ متر ایجاد شده و جریان های گدازه آن چنیدن شهر را نابود کرد.

در برخی از مناطق آتشفشانی مانند ایسلند از انرژی گرمایی ماگما برای گرم کردن آب و یا راه اندازی نیروگاه ها استفاده می شود. به این نوع از انرژی، انرژی ژئوترمال می گویند.

نقاشی معروف ادوارد مونک که با نام جیغ یا فریاد شناخته می شود یک غروب آتشفشانی ناشی از فوران عظیم کاراکاتائو (Krakatau) در اندونزی را در سال ۱۸۸۳ نشان می دهد. این غروب خونین از نروژ که محل زندگی مونک بوده قابل رویت بوده است.

فوران آتشفشانی تامبورا (Tambora) در سال ۱۸۱۵ در اندونزی، بزرگترین فوران آتشفشانی بوده که توسط انسان دیده شده است. این فوران نه تنها باعث کشته شدن بیش از ۷۰ هزار نفر شده بلکه موجب به وجود آمدن بدترین قحطی قرن نوزدهم گردید.

منبع:سایت الی گشت 

ویرایش :هواشناسی نی ریز